Wady i zalety transportu kolejowego

Początki kolei sięgają aż XIX wieku. Pierwszym krajem, który spopularyzował ten środek transportu, była Wielka Brytania. Pociągi szybko podbiły serca wszystkich ludzi. Nic dziwnego – ułatwiały i przyspieszały podróże czy transport surowców. Od tamtej pory duże odległości nie były już taką przeszkodą jak dawniej. Kolei jest bardzo korzystna nie tylko w charakterze przewozów osobowych. Króluj ona również nad transportem towarowym – lotniczym, morskim czy drogowym – to szczególnie lepszy wybór w przypadku ciężkich załadunków.

Wady i zalety transportu kolejowego. Najważniejsze informacje

Zanim poznamy wady i zalety kolei, musimy poznać najważniejsze wiadomości o tym środku transportu – pojęcie, historię, rodzaje.

Czym jest transport kolejowy?

Transport lądowy dzieli się na dwa rodzaje – kolejowy i drogowy. Ten pierwszy uważa się za bardziej ekonomiczny i bezpieczniejszy. Aby pociągi mogły prawidłowo kursować, wymagana jest odpowiednia infrastruktura, w tym drogi szynowe, zaplecze techniczne. Transport kolejowy dzielimy z kolei jeszcze na dwa podtypy:

Transport towarowy – przewożenie surowców za pośrednictwem kolei (głównie ciężkiej), element międzynarodowych sieci handlowych. Często wchodzi w skład transportu kombinowanego, polegającego na przewozie ładunków za pośrednictwem kilku typów transportu.

Transport pasażerski – przewóz ludzi. To codzienne dojazdy do szkoły lub pracy, wyjazdy wakacyjne itd. Najefektywniejsze są tu tzw. pociągi szybkich prędkości, poruszające się z szybkością nawet do 400 km/h na „poduszce” magnetycznej.

W ogólnym rozrachunku podróż pociągiem jest znacznie tańsza niż samochodem – szczególnie na dłuższych odcinkach. Cena biletu jest uzależniona od takich czynników jak: długość trasy, typ przewoźnika, klasa pociągu i wagonu. Istnieje wiele zniżek i ulg dla pasażerów, np. dla seniorów, uczniów, studentów.

Rodzaje transportu kolejowego

Transport kolejowy umożliwia przewóz ciężkich ładunków na duże odległości – to oczywiste. Wyróżniamy kilka jego podrodzajów:

Transport multimodalny – przewożenie surowców za pomocą co najmniej dwóch środków transportu.

Transport intermodalny – przewóz towarów w tej samej jednostce ładunkowej (kontener, nadwozie wymienne, naczepa siodłowa, pojemnik transportowy) za pośrednictwem różnych typów transportu. Co ważne: bez przeładowania samego ładunku z opakowań.

Transport kombinowany – specyficzna odmiana transportu intermodalnego. Polega ona na przewozie jednostek na większe odległości za pomocą kolei, statków lub samochodami na krótsze trasy.

Historia transportu kolejowego

Kolej – jako środek transportu – znana jest od starożytności. Mowa tutaj o tzw. kolei konnej. Starożytni Rzymianie wykorzystywali konie, osły lub woły, poruszające się po drewnianym torowisku bądź wyżłobieniach w kamiennym trakcie, do przewozu ciężkich towarów w trudnych warunkach. Kolej konna królowała w Wielkiej Brytanii do początku XIX wieku, kiedy to zostawała stopniowo wypierana przez lokomotywy parowe. Pierwszy parowóz stworzył, w 1804 roku, Richard Trevithick. Na jego osiągnięciach wzorował się później George Stephenson. Obaj Anglicy są uważani za „ojców kolei”.

W kolejnych dekadach lokomotywę parową zaczęły stopniowo wypierać spalinowe i elektryczne odpowiedniki. Obecnie standardem są lokomotywy elektryczne – najsilniejsze i najszybsze pojazdy trakcyjne.

Zalety transportu kolejowego

Transport kolejowy ma wiele zalet. Polska kolej jest obecnie w czołówce państw Unii Europejskiej pod względem liczebności przewiezionych ładunków. Zakłada się, że rocznie przewozimy około 200 mln ton surowców.

Pociągi towarowe – zalety

Pociągi towarowe mają dużą ładowność, co umożliwia przewóz dóbr o różnych gabarytach (np. ładunki wielkogabarytowe, ciężkie). Spory wybór wagonów (np. kryte, z platformami, chłodnie, węglarki, cysterny) pozwalają przewozić różnego typu surowce – od sypkich po płyny. Pociągi towarowe cechują się raczej terminowością dostaw – z racji tego, że pociągi nie uczestniczą w ruchu drogowym. Kolejny plus to wysokie bezpieczeństwo załadunku. Pociągami towarowymi – zarówno tymi starszymi, jak i nowocześniejszymi, najczęściej przewozi się węgiel kamienny, węgiel brunatny, rudy metali, gaz ziemny, ropę naftową, produkty rolne.

Pociągi towarowe to podstawa wyboru dla firm transportowych i logistycznych. Kolej jest w stanie dostarczyć większą liczbę surowców za jednym zamachem – to zwiększa efektywność transportu. W pojemnych wagonach towarowych zmieści się wiele dużych ładunków (o pojemności nawet do 100 ton, a tyle samo przewiezie kilkadziesiąt ciężarówek). Problem zostaje także rozwiązany z ładunkami wielkogabarytowymi, których nie da się tak łatwo przewieźć tradycyjnymi drogami.

Pociągi pasażerskie – zalety

Pociągi pasażerskie powinny być wyposażone w duże, komfortowe, dobrze wyposażone wagony. Przedziały sypialniane czy restauracje pojawiają się coraz częściej, szczególnie w dalekobieżnych pojazdach. Pociągi pasażerskie dają możliwość jednorazowego przewozu wielu pasażerów – szacunkowo, w jednym wagonie pociągu dalekobieżnego jest 72 miejsc siedzących, a w pociągu regionalnym – ponad 280 miejsc. Pasażerowie podczas podróży czują się znacznie bardziej komfortowo niż w samochodzie czy samolocie – mają więcej przestrzeni oraz w każdej chwili mogą skorzystać z toalety. Mogą bezproblemowo wstać, rozprostować nogi, przespacerować się po przedziale – czyli czynności niemożliwe do zrealizowania w innych środkach transportu. Obecnie zdecydowana większość pociągów pasażerskich ma dostęp do W-Fi – to norma.

Kolej a samochody – porównanie

W porównaniu z samochodami kolej wypada lepiej pod względem terminowości (mniejsze ryzyko korków), niezawodności, niewielkiej emisji dwutlenku węgla i proekologiczności, znacznie niższych kosztach przy cyklicznych i pokaźnych transportach.

Przewozy pociągami nie pozostawiają po sobie wysokiego śladu węglowego, co stanowi niewyobrażalną zaletę – szczególnie w obecnych, niespokojnych klimatycznie czasach.

Podróż koleją wiąże się, w ogólnym rozrachunku, z wielokrotnie mniejszymi kosztami niż przejazdy autami. Największe oszczędności generuje transport dużej ilości towarów przewożonych na większe odległości (m.in. na trasach z poborem opłat autostradowych).

Kolej a samoloty – porównanie

Choć samoloty umożliwiają pokonanie niebotycznych odległości w stosunkowo krótkim czasie i bezproblemowe podróże po całym globie, to kolej wygrywa dostępnością. W Polsce jest kilkanaście portów lotniczych i wszystkie znajdują się na obrzeżach dużych miast. Dotarcie na lotnisko nie jest proste. Stacje kolejowe znajdują się zaś powszechnie nawet w małych miejscowościach. Zapewniają tamtejszym mieszkańcom szybki dojazd do większych miast, np. wojewódzkich. Kolej to także niezawodny element niektórych aglomeracji miejskich, np. Trójmiasta. Obecnie tamtejsi mieszkańcy nie wyobrażają sobie sprawnego i szybkiego poruszania się po Gdańsku, Sopocie czy Gdyni w inny sposób niż koleją.

Wady transportu kolejowego

Transport kolejowy jest opłacalny tylko w przypadku średnich i dłuższych podróży, a także towarów wielkogabarytowych, o dużej masie. W innym wypadku lepiej zdecydować się na inny sposób przewozu. Eksperci szacują, że warto zdecydować się na kolej tylko wtedy, gdy minimalna odległość do miejsca docelowego będzie wynosić około 200 km.

Spory problem mogą stanowić także międzynarodowe trasy – ze względu na znaczące różnice w szerokości torów w poszczególnych państwach.

Najważniejsze wady transportu kolejowego dotyczą jednak infrastruktury, logistyki, długości czasu przejazdu, częstych kłopotach na trasie.

Infrastruktura i logistyka

Transport kolejowy wiąże się z wieloma ograniczeniami, wynikającymi z określonej liczby terminali przeładunkowych (w przypadku pociągów towarowych) lub słabej siatki połączeń międzymiastowych (pociągi pasażerskie). Po prostu: infrastruktura kolejowa nie zawsze funkcjonuje tak, jak powinna. Jedną z przyczyn są bardzo wysokie koszty budowy i modernizacji linii kolejowych, dworców, stacji, terminali, taborów, wagonów. W ostatnich dziesięcioleciach w Polsce zamknięto wiele stacji i likwidowano nierentowne połączenia kolejowe, co wpłynęło na sposób komunikacji mieszkańców rejonów, które pozbawiono kolei – byli zmuszeni przerzucić się na transport drogowy.

Ponadto logistyka kolei jest wymagająca. Pojawia się konieczność dokładnego planowania wszystkich tras, krzyżowania ich ze sobą. Kolej często traktuje się jako transport kombinowany, np. intermodalny (połączenie z transportem drogowym), co generuje dodatkowe koszty. Nic dziwnego, spedytor musi zaplanować najbardziej opłacalną trasę – od stacji kolejowej do miejsca załadunku, rozładunku towarów. To trudne zadanie, ponieważ ma do dyspozycji ograniczoną i nierównomierną sieć połączeń, małą liczbę terminali.

Długi czas przejazdu, mała elastyczność

Podróże pociągami wiążą się ze stosunkowo długim czasem przewozu. Przegrywają na polu czasowym z transportem lotniczym czy drogowym. Opóźnienia w ruchu szynowym mogą sięgać nawet kilku godzin! Wiele zależy jednak od państwa, w którym odbywamy podróż. W zachodniej Europie w ostatnich latach prężnie inwestowano w rozwój kolejnictwa i tzw. koleje wysokich prędkości. To doskonały wybór. Przykładowo: podróż koleją na trasie Londyn-Bruksela pozwala zaoszczędzić nawet 1,5-2 godziny w stosunku do samolotu!

Ponadto wielką wadą jest mała elastyczność transportu kolejowego. Pasażerowie muszą dostosowywać się do rozkładu jazdy, a trasa pociągu jest ściśle zaplanowana. Czasami zdarzają się także awarie lub zakłócenia w ruchu, co wiąże się z dodatkowymi opóźnieniami czy kosztami.